Hz. Peygamber’in Çocuk Eğitiminde Öne Çıkardığı Hususlar

Hz. Peygamber’in çocuklarla ilişkisine baktığımızda; onlara karşı büyük bir sevgi ve hoşgörü içerisinde olduğunu, onlara değer verdiğini, selamlaşıp hal hatır sorduğunu, isteklerini dikkate aldığını, aralarında adaleti gözettiğini hatta onlarla şakalaştığını görmekteyiz.

Hayatın devam etmesi ve anlam kazanması nesli korumaya bağlıdır. Nesli korumak ise doğum öncesi ve doğum sonrası bazı tedbirleri gerektirir. Bütün semavî dinler gibi İslam da çocuk eğitiminde bu tedbirleri hedef edinir. Bu hedefe ulaşmak ise çocuğun bütün gelişim alanlarını dikkate almakla olur. Ruhen ve bedenen sağlıklı nesillere sahip olabilmek için çocukların gelişimlerini gerçekleştirmelerine elverişli ortamlar sağlamak yetişkinler için bir görevdir. Yetişkinlerin çocuklarla olan ilişkileri nasıl çocuk yetiştirileceğinin habercisidir. Kendisini örnek almak durumunda olduğumuz Hz. Peygamber’in çocuklarla ilişkisine baktığımızda; onlara karşı büyük bir sevgi ve hoşgörü içerisinde olduğunu, onlara değer verdiğini, selamlaşıp hal hatır sorduğunu, isteklerini dikkate aldığını, aralarında adaleti gözettiğini hatta onlarla şakalaştığını görmekteyiz.

Beş Temel Prensip

Çocuklarla içten ve samimi insani ilişkiler kuran Hz. Peygamber, onların eğitiminde şu beş prensibi öne çıkarmaktadır: İman esaslarının öğretimi, ibadet eğitim öğretimi, Kur’ân-ı Kerîm öğretimi, temel alışkanlıkları kazandırma, temel gelişimlerini dikkate alma.

İman Esaslarının Öğretimi

Çocuklara iman esaslarının öğretiminden; Allah’ı kendi seviyelerinde tanımaları ve diğer iman esaslarını bilip kabullenmeleri, yine bu çerçevede Allah-kâinat-insan arasındaki ilişkiyi, basitten karmaşığa doğru kavrayabilecek entelektüel birikimi elde edebilmeleri anlaşılabilir. Bu hedefe ulaşabilmek için Hz. Peygamber her fırsatta çocukların tazecik kalplerine İslam inancını yerleştirmek için uğraşmış, hatta ilk konuşmaya başlayan çocuklara dahi imanla ilgili kelimeleri ve cümleleri tekrarlamıştır. Bu kelime ve cümlelerden bazıları şunlardır:

“Allah’tan başka ilah yoktur.”

“Allah’a inandım ve tağutu reddettim.”

İbadet Eğitimi

Hz. Peygamber’in çocukların ibadet eğitimi ve öğretiminde de aynı hassasiyeti gösterdiğini, rehberlik ettiğini uygulamalardan ve hadislerden anlamaktayız.

Hz. Enes anlatıyor:

“Oğulcuğum abdestini tam ve güzelce al ki ömrün uzun olsun. Koruyucu melekler de seni sevsin ve korusun.”

“Enes! Gusül abdesti alırken güzelce yıkan. Saç diplerini iyice ıslat ve tenini de güzelce temizleyerek yıka. Şayet böyle yaparsan, yıkandığın yerden ayrılırken günah ve hatalardan arınmış olarak çıkarsın.”

Hz. Hasan da Peygamberimiz’in kendisine şu şekilde tavsiyede bulunduğu haber vermektedir:

“Hasan! Beş vakit namazını aksatmadan kıl. Sana şüpheli gelen her şeyi terk et. İçinde şüphe uyandırmayan şeye yönel. Çünkü doğruluk insanın gönlüne huzur verir. Yalan ise huzursuzluk uyandırır.”

Kur’ân-ı Kerîm Öğretimi

İnsanların İslam dininin en temel kaynağı olan Kur’ân-ı Kerîm’den istifade edebilmeleri için, onu çokça okumaları ve anlamaları gerekmektedir. Dolayısıyla yetişkiniyle genciyle herkesin Kur’ân-ı Kerîm’i okuması için Hz. Peygamber büyük gayretler göstermiştir. Hz. Peygamber’in Bedir esirleri içerisinde okuma yazma bilenlerden büyük meblağlar yerine, Müslümanların çocuklarından on kişiye okuma yazma öğretmelerini fidye olarak kabul etmesi, çocukların Kur’ân-ı Kerîm okumasını öğrenmelerine büyük önem verdiğinin göstergesidir. Konuyla ilgili olarak hadis kaynaklarında çok geniş bilgi bulunmaktadır:

“Çocukları üç hususta yetiştirin; Peygamber sevgisi, Ehl-i Beyt’in sevgisi ve Kur’ân okutulması. Çünkü Kur’ân hafızları hiçbir gölgenin bulunmadığı kıyamet günü, Peygamberlerle ve Asfiyalarla beraber Allah’ın gölgesindedirler.”

“Oğulcuğum (Hz. Enes); Kur’ân kıraatinden gafil olma, çünkü Kur’ân ölü kalbe hayat verir, kötü ve çirkin şeylerden, bir de haddi aşmaktan korur.”

Temel Alışkanlıklar

Çocukların iman, ibadet vb. eğitimleri üzerinde duran Hz. Peygamber, onların temel alışkanlıkları kazanmaları üzerinde de durmakta ve rehberlik etmektedir. Bunlardan bazılarını; “Yemeğe başlamadan önce ve yedikten sonra ellerin yıkanması, besmele ile başlayıp dua ile bitirilmesi, yüzükoyun yatarken yenilmemesi, suyun üç solukta içilmesi, sofraya konan yemek hoşa gitmese dahi tenkit edilmemesi, ekmeğin küçük parçalara bölünmesi, soğan ve sarımsak gibi koku yapan gıdaların çiğ olarak yenilip etrafın rahatsız edilmemesi, suyun bardağın kırık yerinden içilmemesi, yemeğin çok sıcak yenilmemesi şeklinde sıralayabiliriz.

Çocuklara kazandırılacak diğer bir alışkanlık ise düzenli uykudur. Hz. Peygamber’in; gerektiğinde çocukların gündüz uykularını almaları, akşam yatarken, sabah kalkınca ağız ve diş temizliklerinin yapılması gibi konular üzerinde durduğunu hadislerden biliyoruz.Hz. Peygamber çevresindeki çocuklara günlük işlerde bazı görevler vererek onları hayata hazırlamayı da hedeflemiştir. Hz. Enes’in bildirdiğine göre Hz. Peygamber çocuklara ayakkabıları düzeltmek, abdest için su ve leğen hazırlamak, misafirlere içecek dağıtmak, mektup dağıtmak gibi görevler vermiştir.

Temel Gelişim

Hz. Peygamber çevresindeki çocuklara günlük işlerde bazı görevler vererek onları hayata hazırlamayı da hedeflemiştir. Hz. Enes’in bildirdiğine göre Hz. Peygamber çocuklara ayakkabıları düzeltmek, abdest için su ve leğen hazırlamak, misafirlere içecek dağıtmak, mektup dağıtmak gibi görevler vermiştir.

Hz. Hasan’ın yedi ve Hz. Hüseyin’in altı yaşlarında iken Hz. Peygamber’in huzurunda ok atma müsabakası yaptıklarını, başka bir seferinde güreştiklerini, yine Hz. Peygamber’in yüzmeyi teşvik ettiğini, çocuklara biniciliğin de öğretilmesini ve yapılan müsabakalara götürülmelerini tavsiye ettiğini hadislerden görmekteyiz. “Toprak çocukların ilkbaharıdır” buyurarak, onların gelişimlerinde büyük rolü olan tabiatla iç içe oyun oynamalarının önemi üzerinde durmuştur. Yalandan uzak ve arı duru bir dil terbiyesi kazanmalarını önerdiğini yine hadislerden anlamaktayız.

Hz. Peygamber’in henüz küçük yaşta olan İbn Seyyad’ı muhatap alarak kendisinin Allah’ın elçisi olduğunu kabule çağırdığını, yine hizmetinde bulunan Yahudi çocuk hastalanınca onu ziyarete gittiğini ve İslâm’a davet ettiğini, çocuğun da babasından izin alarak Müslüman olduğunu kaynaklardan öğrenmekteyiz.

 Bütün bu anlatılan örnekler, Hz. Peygamber’in çocuklara karşı davranışlarının çocuğu sevme, psiko-sosyal gelişimini sağlama, kişilik kazandırma, zihnî vb. gelişimlerini sağlama gibi pedagojik ve psikolojik hedefleri de dikkate aldığını göstermektedir.

Sonuç olarak çocuklarını iyi birer Müslüman bireyler olarak yetiştirmek isteyen anne-babalar, günün şartlarına göre gerekli bilgi ve becerileri onlara kazandırmaya çalışırken, yukarıda anlatılan beş prensip dâhilinde hareket etmelerinin Hz. Peygamberi örnek alma adına uygun olacağını söyleyebiliriz. 

Yazar: Prof. Dr. İsmail Sağlam Kaynak/Alıntı: sonpeygamber.info