Helal Gıda Nedir?

Helal Gıda Nedir?

Helal gıda; çiftlikten çatala tümüyle İslâmî kurallara uygun olarak hazırlanan gıdayı ifade eder. Daha geniş bir açıklamayla Helal Gıda; bitkisel, hayvansal, kimyasal yada mikrobiyal kaynaklı olsun, gıda ürünlerinin; hammadde, işlem yardımcı maddeleri, bileşenleri, katkı maddeleri, işleme metodları, işletme koşulları ve dahi ambalajlarının İslâmî kurallara uygunluğunun ifadesidir.

Helal Gıda Kavramının Doğuşu

İslâm’dan önceki İlahî Dinlerin tahrif olmamış hallerinde de helal gıda bahsinin geçtiğini düşünecek olursak ki Kutsal Kitabımız Kur’an-ı Kerim’de bu yönde birçok ayet vardır, helal gıda kavramının ilk insan ile birlikte varolduğunu söylemek yanlış olmaz. Musevi’lerin tizlikle uyguladığı Koşer standartları ve sertifikasyonu, tahrif olmuş Tevrat’ta da helal gıda konusunun önemli bir yeri olduğunun işaretidir.
Osmanlı’da tahirdir damgasının kullanılmasından söz edilmesi -somut örnekleri ile ilgili bilgi olmasa da- sertifikalandırma bağlamındaki uygulamaların ilki olarak değerlendirilebilir. Osmanlı’daki bu çalışmaların temeli ise Peygamber Efendimiz’in bizatihi uygulamalarına ve Hz. Ömer tarafından kurulan “Hisbe Teşkilatı”na dayanmaktadır.

Buradan anlaşılacağı üzere helal gıda ; yeni doğmuş bir kavram olmaktan ziyade ilk insandan günümüze kadar çeşitli şekillerde adlandırılıp uygulanan sistemlerin bugünki karşılığıdır.

Günümüzde Helal Gıda

Gerek helal gıda arayışının artması gerekse pazar payının iştah kabartan yapısı,  helal gıda konusunun uluslararası düzeyde ele alınmasına neden olmuştur.  Bir taraftan uluslararası helal kodeksi çalışmaları devam ederken diğer taraftan standardizasyon ve sertifikasyon ile ilgili uygulamalar ve tartışmalar devam etmektedir.  Bununla beraber çeşitli ülkeler kendi içlerinde kamu/dernek (sivil toplum kuruşlu) faaliyeti şeklinde helal gıda standardizasyonu ve sertifikasyonu çalışmalarını yürütmekte, uluslararası kalite kuruluşları da sertifikasyon yapmaktadır.

Türkiye’de helal gıda çalışmaları; Gimdes’in ulusal ve uluslararası çalışmalarına ve diğer sivil toplum örgütlerinin faaliyetlerine TSE’nin de eklenmesiyle devlet ve dernek düzeyinde devam etmektedir. Burada Gimdes’in adını özellikle zikretmemizin haklı sebebi olduğunu belirterek çalışmalarına kısaca değinelim:

Gimdes 2005 yılından bu yana helal gıda konusunda çalışmalar yürütmektedir. Öncelikle bu konuda bilincin oluşması gayesiyle çeşitli yayınlar yapmış, ardından 2009 yılında ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından akredite edilerek sertifikasyona başlamıştır. Ülkemizde uluslararası sempozyumlar ve fuarlar düzenlemiştir. Ulusal ve uluslararası birçok kuruluşa üye olan Gimdes  helal standardı yayınlayarak sertifika programı ihdas etmiştir. Bu çalışmalar Türkiye’de bir ilk olması bakımından oldukça önemlidir.

Helal gıda, TSE’nin 4 Temmuz 2011’de sertifikasyonuna başlaması ile kamusal kimlik kazanmıştır. TSE’nin sitesinde yapılan açıklamada, gerekli mercilerle görüşülerek sertifikasyonun yapıldığı ve merkezi İstanbul’da bulunan  İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) tarafından yayınlanan 3 adet standardın bulunduğu bilgisi verilmektedir. Ancak SMIIC’nin İKT üyesi 57 ülke arasından yalnızca 11 ülkenin katılımı ile oluşturulması akıllarda soru işareti bırakmaktadır. Üstelik bu 11 ülke arasında helal gıda devi Malezya’nın bulunmaması ayrı bir muammadır.

Az evvel sözünü ettiğimiz Malezya; helal gıda sertifikasyonu yapan ilk ülkedir. Malezya’da helal gıda çalışmaları devlet kuruluşu olan JAKIM tarafından yürütülmekte olup uluslararası ölçekte sertifikasyon yapmaktadır.

Codex Alimentarius’un Helal İbaresi Kullanımının Genel İlkeleri (General Guidelines For Use Of The Therm “Halal”) Kodeksi 1997 yılında yayınlanmıştır. Burada helal gıda tanımının yanı sıra uyulması gereken ilkeler açıklanmıştır. Haziran 2011’de Codex Alimentarius Komisyonu’ndaki helal kodeksi çalışmaları da dikkati çekmektedir.

Dünya’daki Müslüman nüfus 2 milyar civarında olup helal gıdanın hedef pazarı ilk olarak Dünya nüfusunun %20 sinden fazlasına tekabül eden bu 2 milyarlık nüfustur.

Gelecekte Helal Gıda

Yukarıda belirttiğimiz üzere uluslararası birçok kuruluşun helal belgelendirmesi yapması helal gıda pazarının geldiği boyutu görmemiz için yeterlidir. Pew Araştırma Merkezi Din Ve Kamu Hayatı Forumu’nun “Müslüman Nüfusunun Geleceği 2030 Öngörüsü” raporunda şuan %20 civarında olan Müslüman nüfusun 2030 yılında %26,4 lük paya sahip olacağı belirtilmektedir. Bununla beraber “helal gıda”nın hijyen ve kalite markası olarak algılanması Müslüman olmayan nüfus üzerinde de etkili olabilecektir.

Sonuç

Bu denli önemli bir konuda dünyaca kabul edilmiş genel oluşumun bulunmayışı helal gıda pazarını doğrudan etkilemektedir. Bu konuda yapılacak çalışmalara acilen ihtiyaç vardır. Liyakatini gösterememiş kurumların helal sertifikasyonu yapmaya devam etmesi bu kuruma olan güveni sarsacaktır.

Helal gıda pazarının günümüzde olduğu gibi gelecekte de dünya ticaretinde önemli bir yer tutacağı aşikârdır. Sürekli yükseliş trendine sahip bu pazarda Türkiye’nin de -gerekli kanuni düzenlemeleri biran evvel hazırlayıp- yerini alması gerekmektedir.