Âfâk ve Enfüs Ne Demektir

Âfâk, ufuk kelimesinin çoğuludur. Âfâka nisbet eki eklenerek yapılmış bir kelime olan âfâkî kelimesi kelâm, felsefe ve psikoloji ilimlerinde objektif (nesnel) karşılığı olarak kullanılmaktadır. Âfâkî kelimesiyle genellikle “dış dünya ile ilgili olan, bireyin şahsî görüş ve inançlarından bağımsız olarak gerçekliği bulunan, herkesin izleyip gözleyebileceği reel durumlarla ilgili olan şey” kastedilmektedir. Âfâkî kelimesinin karşıtı enfüsî (sübjektif) kelimesidir. Kur’ân’da âfâk ve enfüs kelimeleri karşıt kavram olarak bir arada geçmektedir. “Gerek âfâkta (dış dünya ve madde âlemi), gerek enfüste (insanın iç dünyası ve ruh âlemi) delillerimizi yakında onlara göstereceğiz” (Fussilet, 41/53). Kur’ân’ın bu yaklaşımına uygun olarak Allah’ın varlığını ispatta kelâmcılar daha çok âfâkî (kozmolojik ve ontolojik) delilleri kullanırken, mutasavvıflar enfüsi (psikolojik ve ahlâkî) delilleri kullanma yoluna gitmişlerdir.

Bir fıkıh terim olarak âfâk, Mekke dışından hacca gelenler için belirlenmiş ve “mîkât” denilen yerlerin dışında kalan bölgelere denir. Bu bölgede yaşayanlara da “âfâkî” denir.